Υπέρ της Γερμανίας γνωμοδότησε τελικά το Διεθνές Δικαστήριο της
Χάγης, στη διένεξη με την Ιταλία και έμμεσα με τους απογόνους των θυμάτων
της σφαγής στο Δίστομο. Σύμφωνα με το σκεπτικό του Δικαστηρίου, η Ιταλία παρέβη
τις υποχρεώσεις της απέναντι στη Γερμανία επιτρέποντας τη διεξαγωγή δικαστικών
διαδικασιών, με αντικείμενο την καταβολή αποζημιώσεων από το Βερολίνο προς τα
θύματα ναζιστικών εγκλημάτων στην Ελλάδα.
Στη Χάγη είχε προσφύγει η Γερμανία, ζητώντας να κηρυχτούν άκυρες οι
αποφάσεις ιταλικών δικαστηρίων, τα οποία δικαίωσαν Ελληνες, απογόνους θυμάτων
της ναζιστικής θηριωδίας, υποχρεώνοντας τη Γερμανία να καταβάλει αποζημιώσεις,
με δήμευση περιουσιακών της στοιχείων στην Ιταλία. Σύμφωνα με τον δικαστή Χισάσι
Οουάντα, που ανέγνωσε δημόσια χτες το πρωί την απόφαση, «το
Δικαστήριο θεωρεί ότι η άρνηση των ιταλικών δικαστηρίων να αναγνωρίσουν την
ετεροδικία συνιστά παράβαση των υποχρεώσεών τους απέναντι στο γερμανικό κράτος».
Η Γερμανία κατέφυγε στο Δικαστήριο στις 22 Δεκέμβρη 2008,
υπερασπιζόμενη την ετεροδικία, το δικαίωμά της δηλαδή να μη δικάζεται ως κράτος
από δικαστήρια άλλων χωρών και επομένως να μην αναγνωρίζει τις αποφάσεις ξένων
δικαστηρίων. Στον αντίποδα, η ιταλική πλευρά ισχυρίστηκε ότι δεν μπορεί να
τεκμηριωθεί ετεροδικία για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και ότι η ετεροδικία
μπορεί να υφίσταται μόνο για την επίλυση διαφορών μεταξύ φιλικών κρατών.
Παράσταση υπέρ της Ιταλίας είχε κάνει στη διάρκεια της δίκης το
ελληνικό κράτος. Η πρωτοβουλία του αυτή, όμως, σε τίποτα δεν απαλλάσσει τις
κυβερνήσεις του δικομματισμού από τις ευθύνες τους για τη μη διεκδίκηση των
γερμανικών αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου, το σύνολο των οποίων
υπολογίζεται σήμερα στα 164 δισ. ευρώ, χωρίς τους τόκους.
Οι ευθύνες ΠΑΣΟΚ – ΝΔ
Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήταν αυτή που το 2002 - με υπουργό Εξωτερικών
τον Γ. Παπανδρέου - απαγόρευσε με απόφαση του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Μ.
Σταθόπουλου, την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων του γερμανικού Δημοσίου που
βρίσκονται στην Ελλάδα. Αυτή η κυβερνητική επιλογή, «πάγωνε» την απόφαση του
Πρωτοδικείου Λιβαδειάς (137/1997), το οποίο, μετά από προσφυγή των Διστομιτών,
υποχρέωνε το γερμανικό Δημόσιο να καταβάλει αποζημιώσεις στους συγγενείς των
θυμάτων.
«Πάγωνε» επίσης την απόφαση του Αρείου Πάγου (11/2000), με την οποία
απορρίπτονταν οι γερμανικές αιτιάσεις περί ετεροδικίας, σύμφωνα με το διεθνές
δίκαιο, και κατέστη αμετάκλητη η απόφαση του Πρωτοδικείου Λιβαδειάς, σύμφωνα με
την οποία επιβαλλόταν η δήμευση περιουσίας του γερμανικού Δημοσίου στην Ελλάδα.
Μετά το μπλοκάρισμα από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, οι κάτοικοι
του Διστόμου αναγκάστηκαν τελικά να προσφύγουν στα ιταλικά δικαστήρια,
διεκδικώντας τις αποζημιώσεις! Τα ιταλικά δικαστήρια στη Φλωρεντία τους
δικαίωσαν. Στη συνέχεια, η Ιταλία και η Γερμανία συμφώνησαν στις 18 Νοέμβρη του
2008 να παραπέμψουν την ανακύψασα μεταξύ τους διαφορά στο Διεθνές Δικαστήριο
της Χάγης.
Η σημερινή και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, θα μπορούσαν πολύ απλά
να είχαν υλοποιήσει τις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων και να είχε
προχωρήσει η κατάσχεση των γερμανικών ακινήτων που βρίσκονται στην Ελλάδα,
παράλληλα με την ανάδειξη συνολικά του όλου θέματος των αποζημιώσεων. Αντ'
αυτού, το 2002 υπήρξε απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, σύμφωνα με την
οποία τα ελληνικά δικαστήρια είναι αναρμόδια να δικάσουν το γερμανικό Δημόσιο,
με το αιτιολογικό ότι οι αποζημιώσεις είναι θέμα διακρατικών υποθέσεων.
Επικαλούμενες αυτήν τη δικαστική απόφαση, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ
και της ΝΔ ήταν αυτές που ανέχονταν το καθεστώς της «ετεροδικίας», το οποίο
απαιτούσε η Γερμανία, καθιστώντας επί της ουσίας αναρμόδια τα ελληνικά δικαστήρια
να δικάσουν προσφυγές που αφορούν στο γερμανικό Δημόσιο.
Αντιδράσεις σε Ελλάδα, Γερμανία, Ιταλία
Σχολιάζοντας τις εξελίξεις, το ιταλικό ΥΠΕΞ ανακοίνωσε χτες ότι
σέβεται την απόφαση του Δικαστηρίου και ότι σκοπεύει να κινηθεί στην κατεύθυνση
της διαπραγμάτευσης με τη Γερμανία προς μία συνολική διευθέτηση «σε μια
προοπτική διαλόγου και προστασίας των αιτημάτων δικαιοσύνης των θυμάτων και των
οικογενειών τους». Να δημιουργήσει τετελεσμένα επιχείρησε ο υπουργός Εξωτερικών
της Γερμανίας Γκίντο Βεστερβέλε, δηλώνοντας ότι μετά την απόφαση, «είναι
καλό και ωφελεί όλους ότι δεν υπάρχει πλέον νομική αβεβαιότητα».
«Η ελληνική κυβέρνηση θα μελετήσει την Απόφαση με προσοχή, υπό το
φως της σταθερής και διαχρονικής θέσης ότι το ζήτημα των γερμανικών
αποζημιώσεων παραμένει ανοικτό», σημειώνει σε ανακοίνωσή του το ελληνικό ΥΠΕΞ,
θεωρώντας ότι η απόφαση του Δικαστηρίου «επιβεβαιώνει ότι τα θέματα αυτά
δεν έχουν κλείσει».
